Συνεργασία με το Lumos – Αποϊδρυματοποίηση

Πρόγραμμα Φροντίδας Ευάλωτων Παιδιών στην Ελλάδα. Σχέδιο Δράσης για την Αποϊδρυματοποίηση

Απώτερος και μακροπρόθεσμος στόχος του εν λόγω προγράμματος ήταν να τερματίσει την ιδρυματοποίηση των παιδιών στην Ελλάδα και να δημιουργήσει ένα ευρύ φάσμα εναλλακτικών υπηρεσιών στην κοινότητα για τα ευάλωτα παιδιά και την οικογένεια ένα πραγματικά ολοκληρωμένο σύστημα αποϊδρυματοποίησης για τη χώρα.

Η συνεργασία της Διεύθυνσης Ψυχικής Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού με τον βρετανικό οργανισμό Lumos ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 2014. Ο Οργανισμός Lumos είναι μια διεθνής Μη Κυβερνητική Οργάνωση, η οποία εργάζεται με σκοπό να βελτιώσει τις ζωές των παιδιών που ζούνε σε ιδρύματα και στα λεγόμενα ορφανοτροφεία, βοηθώντας τις χώρες με τις οποίες συνεργάζεται να επανασυνδέσουν τα παιδιά με τις οικογένειές τους και να τα στηρίξουν μέσα στην κοινότητα. Η κεντρική ιδέα της συνεργασίας ήταν ένα σύστημα αποϊδρυματοποίησης για την Ελλάδα. Υπολογίζεται ότι περίπου οκτώ εκατομμύρια παιδιά μένουν σε ιδρύματα/οικοτροφεία παγκοσμίως και δεκαετίες ερευνών έχουν δείξει ότι ο αποχωρισμός των παιδιών από τους γονείς και την οικογένεια τους στερεί τη φροντίδα και τη διαρκή δέσμευση με κάποιον ενήλικα που χρειάζονται για να αναπτύξουν το μέγιστο των δυνατοτήτων τους. Ο αριθμός των παιδιών με αναπηρία σε ιδρύματα είναι δυσανάλογος και τα στοιχεία δείχνουν ότι μάλλον δεν τους παρέχεται η φροντίδα που χρειάζονται για να ευημερήσουν. Τα περισσότερα παιδιά σε ιδρύματα και στα λεγόμενα ορφανοτροφεία έχουν συγγενείς που είναι εν ζωή αλλά οι οικογένειές τους δεν μπορούν να τα φροντίσουν λόγω ακραίας φτώχειας – κυρίως στις περιπτώσεις που οι γονείς δεν μπορούν να πληρώσουν για εξειδικευμένη φροντίδα για τα παιδιά με αναπηρία και έχουν λανθασμένα την πεποίθηση ότι τα ιδρύματα είναι η λύση. Τα στοιχεία δείχνουν ότι οι διακρίσεις σε επίπεδο εθνικότητας μπορεί να είναι επίσης ένας παράγοντας εξαιτίας του οποίου τα παιδιά τοποθετούνται σε ιδρύματα. Η εμπειρία του Οργανισμού σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, έπειτα από προσκλήσεις που δέχτηκαν από τις αντίστοιχες κυβερνήσεις, έχει δείξει ότι η προσπάθεια ανταμείβεται. Βλέπουμε πάρα πολλά παιδιά που ξανασμίγουν με τις οικογένειές τους και τους δίνεται η δυνατότητα να επιτύχουν το μέγιστο των ικανοτήτων τους.

Στην Ελλάδα το Lumos συνεργάστηκε, εκτός από το ΙΥΠ, με τις τοπικές Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις και την κυβέρνηση, για να υπογραμμισθούν οι κίνδυνοι της αύξησης της ιδρυματοποίησης και να βρεθούν τρόποι για να διασφαλισθεί ότι τα εργαλεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συγκεκριμένα τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία, μπορούν να αξιοποιηθούν για να ανασχηματιστούν οι υπηρεσίες στην κοινότητα που είναι απαραίτητες για τις περισσότερες ευπαθείς οικογένειες.

Το πρόγραμμα συνεργασίας του Lumos με το Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού είχε στόχο επιπλέον και να δημιουργήσει ένα ευρύ φάσμα εναλλακτικών υπηρεσιών στην κοινότητα για τα ευάλωτα παιδιά. Απώτερος σκοπός του εγχειρήματος αυτού είναι η διερεύνηση των εναλλακτικών πρακτικών στην κοινωνική πρόνοια, ο σχεδιασμός εφικτών δράσεων αναμόρφωσης των υπηρεσιών παιδικής προστασίας, όπου χρειάζεται, και η υλοποίησή τους.

Αρχικά πραγματοποιήθηκε έρευνα με σκοπό την αποτύπωση της υπάρχουσας κατάστασης στην Ελλάδα. Εξετάστηκε η υπάρχουσα νομοθεσία και οι τρόποι διοίκησης των υπηρεσιών παιδικής προστασίας, συλλέχθηκαν δεδομένα με τη χρήση ερωτηματολογίων τόσο σε κλειστές δομές φιλοξενίας όσο και σε κοινωνικές υπηρεσίες δήμων που διαχειρίζονται περιπτώσεις παιδικής προστασίας, υλοποιήθηκαν δράσεις συνηγορίας, επιδιώχθηκε διαβούλευση και επαφές με τους αρμόδιους φορείς με σκοπό τη διαμόρφωση ομάδας επαγγελματιών και φορέων αρμόδιων στον τομέα αυτόν για διάφορες από κοινού δράσεις και σχεδιασμό συγκεκριμένου πλάνου εφαρμογής δράσεων. Ένα από τα αποτελέσματα αυτών των επαφών και διαβουλεύσεων ήταν το 2016 ένα Κείμενο Αρχών για την Παιδική Προστασία στην Ελλάδα.

Καρποί των διαφόρων διαδικασιών του προγράμματος, την περίοδο 2015-2016, υπήρξαν η συγγραφή της Στρατηγικής Ανασκόπησης και ενός προσχέδιου παρέμβασης στο Ίδρυμα Λεχαινών του Κέντρου Κοινωνικής Πρόνοιας Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας. Η διαδικασία σύνταξης σχεδίων παρέμβασης για την αποϊδρυματοποίηση κρατικών ιδρυμάτων σε Αττική και Δυτική Ελλάδα συνεχίστηκε όλο το 2016, με κεντρικό το τριήμερο εργαστήριο τον Νοέμβριο 2016. Τα τελικά σχέδια παρεμβάσεων για την αποϊδρυματοποίηση σε Αττική και Δυτική Ελλάδα έχουν εν έτει 2018 προωθηθεί στην πολιτική και διοικητική ηγεσία του Υπουργείου Εργασίας.

ΔΡΑΣΗ ΙΥΠ ΚΑΙ LUMOS ΣΤΑ ΛΕΧΑΙΝΑ

Στο πλαίσιο του «Προγράμματος Φροντίδας Ευάλωτων Παιδιών στην Ελλάδα. Σχέδιο Δράσης για την Αποϊδρυματοποίηση/Lumos Foundation, UK – Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού» εξαιρετικά βασική, σημαντική και κρίσιμη είναι η παρέμβαση που εγκαινιάστηκε τον Ιούνιο του 2016 στο Παράρτημα ΑΜΕΑ Λεχαινών (πρώην ΚΕΠΕΠ Λεχαινών) του Κέντρου Κοινωνικής Πρόνοιας Δυτικής Ελλάδας. Η παρέμβαση ξεκίνησε με τη σημαντική βοήθεια και μεθοδολογία που παρείχε ειδικευμένη ομάδα συγκροτούμενη από τον Οργανισμό Lumos και το Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού. Αποτέλεσμά της ήταν η καθημερινή παρουσία θεραπευτικής ομάδας που παρεμβαίνει στο ίδρυμα Λεχαινών, σε συνεργασία με το μόνιμο προσωπικό εκεί. Τον Φεβρουάριο 2017 συντάχθηκε και υποβλήθηκε στη διοίκηση του ΚΚΠ Δυτικής Ελλάδας, στο αρμόδιο Υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοιν. Αλληλεγγύης και στη Γ.Γ. Πρόνοιας η Έκθεση Ενδιάμεσου Απολογισμού δράσεων για το πρώτο εξάμηνο της επιτόπιας παρέμβασης στα Λεχαινά, ενώ τον Μάρτιο 2017 εκπονήθηκε και υποβλήθηκε επίσης στους προαναφερθέντες αλλά και στις αρμόδιες υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής συνεκτικό σχέδιο για τη μόνιμη αναμόρφωση των υπηρεσιών που παρέχονται και στους επί του παρόντος ενοίκους της Μονάδας των Λεχαινών αλλά και ευρύτερα στον πληθυσμό αναφοράς ήτοι σε ανήλικους και νέους ενηλίκους ΑΜΕΑ της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας. Τέλος, με βάση όλη αυτή την εμπειρία της συνεργασίας στο ίδρυμα Λεχαινών, έχει εκπονηθεί Σχέδιο Δράσης για την Αναμόρφωση των Υπηρεσιών Κοινωνικής Πρόνοιας προς παιδιά κι ενήλικες με αναπηρία, το οποίο εισηγείται με συγκεκριμένα βήματα την αποϊδρυματοποίηση και την ένταξη των φιλοξενούμενων σε ιδρύματα, σε δομές που βρίσκονται στην κοινότητα ή και την επιστροφή στην οικογένειά τους.

ΔΡΑΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΩΝ ΣΕ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΟ LUMOS

Η συλλογή και επεξεργασία δεδομένων από τις Κοινωνικές Υπηρεσίες 9 Δήμων της Αττικής στόχευε στη διερεύνηση του τρόπου διαχείρισης των περιπτώσεων παιδικής προστασίας από τις κοινοτικές υπηρεσίες που είναι υπεύθυνες για την εισαγωγή ανηλίκων σε δομές φιλοξενίας κατόπιν εισαγγελικής παραγγελίας. Απώτερος σκοπός ήταν η εκτίμηση των αναγκών των επαγγελματιών προκειμένου να διαπιστωθεί με ποιους τρόπους μπορούν να ενισχυθούν οι ίδιοι και οι υπηρεσίες συνολικά, ώστε οι οικογένειες να στηρίζονται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο για να φροντίζουν τα παιδιά τους στο σπίτι και άρα να αποφεύγεται η εισαγωγή παιδιών σε ιδρύματα.

Κύριο εύρημα της έρευνας ήταν η απουσία ενιαίας μεθοδολογίας από τους κοινωνικούς λειτουργούς στον τρόπο διαχείρισης τέτοιων περιπτώσεων καθώς και η δυσχέρεια στην εργασία απ’ ευθείας με τα παιδιά. Το διάστημα 2016-2017, με τη συνεργασία του οργανισμού Lumos, πραγματοποιήθηκαν δράσεις ανάπτυξης δεξιοτήτων των 13 Κοινωνικών Λειτουργών των 9 Δήμων, συμπεριλαμβανομένων εκπαιδευτικών σεμιναρίων και παροχής επαγγελματικής εποπτείας. Παράλληλα, αναπτύχθηκε μεθοδολογία για τη διαγνωστική εκτίμηση των αναγκών των παιδιών και το αντίστοιχο έντυπο, με βάση το οποίο μπορούν οι κοινωνικοί λειτουργεί να συντάσσουν τις εκθέσεις προς την Εισαγγελία Ανηλίκων. Ακολούθησε 6μηνη πιλοτική εφαρμογή της εν λόγω μεθοδολογίας και αξιολόγηση της προτεινόμενης μεθοδολογίας και του εντύπου, καθώς και της παρεχόμενης εποπτείας. Επίσης, διεξήχθησαν συναντήσεις με τις εισαγγελείς ανηλίκων Αθήνας και Πειραιά με σκοπό την ενημέρωσή τους για τη νέα μεθοδολογία στην εκτίμηση περιπτώσεων παιδικής προστασίας που παραπέμπουν στις Κοινωνικές Υπηρεσίες των Δήμων και την ανατροφοδότηση. Επιπλέον, μαζί με τον Οργανισμό Lumos συνδιοργανώθηκε εκπαιδευτικό ταξίδι σε υπηρεσίες παιδικής προστασίας στο Λονδίνο με τη συμμετοχή κοινωνικών λειτουργών δήμων, εκπροσώπου των Εισαγγελέων Ανηλίκων, εκπροσώπου του Τμήματος Κοινωνικής Εργασίας του ΤΕΙ Αθήνας και εκπροσώπου του Συνδέσμου Κοινωνικών Λειτουργών Ελλάδος. Μετά την αξιολόγηση του προγράμματος, το έντυπο οριστικοποιήθηκε με τη συνεργασία εκπροσώπων από το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης και τον Σύνδεσμο Κοινωνικών Λειτουργών Ελλάδος.

Η σελίδα της δράσης εδώ.